AĞDABAN
FACİƏSİ. Sinəmizə dağ çəkilib, Dədə Şəmşirin arxivi yandırılıb.
Vətənimizin başı üstündəki qara buludlar
getdikcə qatılaşır.İgidlərimiz, ana və bacılarımız, körpə
və qocalarımız günahsız yerə güdaza gedir, kəndlərimiz,
şəhərlərimiz, qədim əbədi və əzəli beşiyimiz olan yurd
yerlərimiz xarabazara çevrilir. 5 ildən artıq davam edən
qanlı müharibənin qanlı səhnələrini saymaqla, yazmaqla
qurtarası deyil. Demək olar ki, xalqımız hər gün, hər
saat qurban verir.
Söhbətim növbəti qurbanlardan biri olan Kəlbəcər elinin
Ağdaban kəndində baş verən,hələ də çoxlarına bəlli olmayan
bəzi epizodlar barəsindədir. O yurd yeri ki,orada Ağdabanlı
Qurbanın, aşıqlar aşığı Dədə Şəmşirin məzarları uyuyur,
yə`qin qəvi düşmən kəndin üstünə hücum çəkəndə ata-bala
Miskin Abdal yadigarı olan bu ustad sənətkarların məzarda
sümükləri uyuşub...
Aşıq Şəmşirin oğlu Qənbər Qurbanovdan eşitdiklərim:
-Ağdaban faciəsi Azərbaycanın Xocalıdan sonra ən dəhşətli,
ən müthiş ağrılarından biridir. Yanğın və qırğın vaxtı
40-a yaxın adamın ölümü dediklərimə sübutdur. Hələ 50-yə
qədər dağıdılıb yerlə yeksan edilməsini dilə gətirmirəm.Bütün
bu ağrılardan daha müdhiş olan başqa bir dərd də var ki,
o da Aşıq Şəmşirin arxivinin yandırılmasıdır.
5-6 il bundan əvvəl şair Hüseyn Kürdoğlu Kəlbəcərə gələndə
ondan xahiş etdim ki, atamın külliyyatını yerbəyer eləsin.
Yə`ni şe`rləri növbənöv ayrı yığsın.Mən ərəb əlifbasını
bilmədiyimə görə bu işi ondan xahiş etdim. Sağ olsun,
Hüseyn müəllim də şe`rləri nizamla, ayrı-ayrı qovluqlara
yığmışdı. Yadıma gəlir, həmin qovluqlardan biri də babam
Ağdabanlı Aşıq Qurbanın idi.
Şair qardaşım qovluqları səliqə ilə, çin-çin böyük bir
dəmir seyfə yığdı və bunların zəngin bir xəzinə olduğunu
bildirdi. Səhv eləmirimsə, o vaxt Bakıya gələndə həmin
qovluqlardan bir neçəsini də özü ilə götürmüşdü.
Hər şeydən öncə onu qeyd etməyi vacib sayıram ki, həmin
şe`rlərdən heç biri çap üzü görməmişdi. Onları üst-üstə
hesablayanda 200 min misradan çox şe`r eləyir. Demək olar
ki, tale mənə indiyədək görmədiyim ən böyük zərbəsini
endirdi. Heyf ki, vaxtında bu nadir xəzinəni Əlyazmalar
İnstitutuna verməmişəm. Kim deyərdi ki, belə bir dəhşətli
faciə baş verə bilər. Ağdaban qırğınında hamı kimi mənim
də simsarlarım həlak olub. Onların ölümü mənim atamın
ömrü boyu yazıb yaratdıqlarının məhv olması qədər yandırmır.
Elə bilirəm dağım uçub, dünyam dağılıb...
Atamın külliyyatının böyük bir hissəsi yansa da, müxtəlif
vaxtlarda yazılan şe`rlərindən bə`ziləri təsadüfənmi,
xoşbəxtlikdənmi sağ-salamat qalıb. Hansı ki, həmin əsərlərin
heç birindən kimsənin xəbəri yoxdur. Əldə olan şe`rləri
üst-üstə topladıqda 200 çap vərəqi həcmində olar. Bundan
başqa, 100 səhifədən artıq xatirələri sənətsevərlərə mə`lum
deyil.
Qənbər müəllimdən salamat qalan şe`rlərdən bir qismini
alıb vərəqləyirik.Burada müxtəlif vaxtlarda qələmə alınan
yazılar istər-istəməz adamı sehrləyir, həyəcanlandırır.
Həmin sənət nümunələrinin əsas qayəsi Vətən gözəllikərinin
vəsfindən, həyatın çətinliklərindən, dünyanın vəfasızlığından,
sevginin müqəddəsliyindən ibarətdir:
Kamil bağban olub bağı becərdim,
Saralıb solarmı yaxşı gül sarı?
Dedilər təbibsən, ağrıyır sərim,
Dərman et , yaramı yaxşı gül
(«Sarı» təcnisi).
1920-ci ildə yazılmış 11 bənddən ibarət «Dünyanın» rədifli
qoşmasında isə aşıq zəmanənin dönüklüyündən şikayət edib
deyir:
Min doqquz yüz iyirminci ildə bu sözü,
Yazırdım dünyanın qan idi üzü.
Güləydi ellərin yaş axan güzü,
Olaydı bir səbəbkarı dünyanın.
Dədə Şəmşir həmin şe`ri ilə 73 il öncə-1920-ci
il və ondan əvvəlki vaxtlarda Azərbaycanda azərbaycanlıların
öz dədə-baba torpaqlarında qanına qəltan olmasını, dünyanın
qan ağladığını böyük ustalıqla, ürək ağrısı ilə qələmə
alıb.
Belə Ağdaban faciəsi Azərbaycanımızın sinəsinə ikiqat
dağ çəkib.Bir tərəfdən günahsızlarımızın ölümü, yerimizin
yurdumuzun viran edilməsi, digər tərəfdən sinəsi xalq
hikmətləri ilə dolu ulu bir el sənətkarının xalqımızın
mə`nəvi dünyasının zənginləşməsində misilsiz xidməti olan
Şəmşir külliyyatının qəddarcasına məhv edilməsi...
Füzuli Ramazanoğlu.