"ERMƏNİSTAN-AZƏRBAYCAN,
DAĞLIQ QARABAĞ MÜNAQİŞƏSİ" BÖLMƏSİ HAQQINDA ÜMUMİ MƏLUMAT
"Ermənistan-Azərbaycan,
Dağlıq Qarabağ münaqişəsi" bölməsi bu problemin hərtərəfli
öyrənilməsinə imkan verən səkkiz əsas yarımbölmədən ibarətdir.
Birinci yarımbölmə Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi
iddiasının yönəldiyi və onun işğalçı müharibə yolu ilə Azərbaycandan
qoparmağa cəhd etdiyi, Qarabağ bölgəsinin tarixinə həsr
edilmişdir. Burada "Qarabağ" sözünün etimologiyası
müəyyənləşdirildikdən sonra, Qarabağın tarixi, ərazisi və
sərhədləri haqqında məlumat verilmiş, Azərbaycanın tarixi
inkişafına uyğun olaraq Qarabağın tarixi dövrləşdirilmiş,
əsas hadisələr şərh edilmişdir. Qarabağın tarixi inkişafının
öyrənilməsi sübut edir ki, bütün tarixi dövrlərdə yalnız
Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi olmuş, Azərbaycanın
tarixinə uyğun inkişaf etmişdir. Ermənistanın Qarabağa ərazi
iddialarının tarixi kökləri, onun təcavüzkar mahiyyəti,
Ermənistanın Azərbaycana qarşı müharibəsinin işğalçı xarakteri
faktlarla göstərilmişdir.
İkinci yarımbölmə "Qarabağ problemi
və erməni məsələsi"nin əlaqəsi və onun təzahür formalarına
həsr edilmişdir. Erməni xislətinin daha dərindən dərk edilməsi
üçün bu yarımbölmədə dünyanın qabaqcıl fikir xadimlərinin
ermənilər haqqında tənqidi mülahizələri və ermənilərin özləri
haqqında baxış prizmaları verilmişdir.
Üçüncü yarımbölmədə Ermənistan silahlı
qüvvələri tərəfindən Azərbaycana qarşı işğalçılıq müharibəsinin
başlanması, müharibənin gedişi, Azərbaycan ərazilərinin
işğalı prosesi və zəbt olunmuş Azərbaycan torpaqlarında
qurulmuş işğalçılıq rejiminə aydınlıq gətirilmişdir. Münaqişənin
həllinə Azərbaycanın baxışları və bütövlükdə münaqişənin
həlli prosesinin gedişi nəzərdən keçirilmişdir.
Dördüncü yarımbölmə Ermənistanın Azərbaycana
qarşı işğalçı müharibəsinin gedişində törədilmiş Xocalı
soyqırımına həsr edilmişdir. Burada Xocalı faciəsi XX əsrin
ən dəhşətli soyqırım hadisəsi və beynəlxalq cinayət kimi
təsdiq olunmuş, dünya ictimaiyyətinin ona münasibəti və
şahidlərin ifadələrinə geniş yer verilmişdir.
Beşinci yarımbölmə Ermənistanın Azərbaycana
qarşı işğalçı müharibəsinin törətdiyi humanitar fəlakət
haqqındadır. Yarımbölmədə Azərbaycanın Qarabağ və digər
regionlarında da Ermənistanın işğalçı, təcavüzkar fəaliyyətinin
soyqırım aktları ilə müşahidə olunması göstərilmişdir. Qaçqın
və məcburi köçkünlərin ağır həyat şəraiti, əsir, girov və
itkin düşmüşlər haqqında məlumatlar verilmiş, beynəlxalq
hüquq və humanizm prinsiplərinə zidd olaraq ermənilərin
azərbaycanlı əsirlərə qarşı qeyri-insani rəftarı, erməni
təcavüzünün qurbanı olmuş qadın və uşaqların başına gətirilən
müsibətlər faktlarla göstərilmişdir.
Altıncı yarımbölmədə müasir dünya üçün
başlıca təhlükə mənbələrindən birinə çevrilmiş beynəlxalq
terrorizmin ən təhlükəli tərkib hissəsi olan erməni terrorizmi,
erməni terror təşkilatları, Azərbaycanda törədilən terror-təxribat
aktları, onların xronologiyası verilmişdir. Burada Ermənistanın
beynəlxalq terrorizmi dəstəkləyən dövlət olması da faktlarla
təsdiq edilmişdir.
Yeddinci yarımbölmə Azərbaycan torpaqlarının
Ermənistan tərəfindən işğalının ağır sosial-iqtisadi nəticələrindən
bəhs edir. Bunun üçün əvvəlcə Ermənistanın işğal etdiyi
Azərbaycan torpaqlarının təbii ehtiyatlarına dair faktlar
verilir. Sonra işğal edilmiş rayonlara vurulan zərər əsas
sahələr üzrə klassifikasiya olunur, ekoloji, sosial psixoloji,
iqtisadi, maddi-mənəvi zərərlərin miqyası müəyyənləşdirilir,
Azərbaycanın tarixi abidələrinə münasibətdə erməni vandalizmi
göstərilir.
Qarabağ problemi üzrə əldə olunan nəticələrin
qanunauyğunluğunu nümayiş etdirmək üçün əldə olunmuş sənədlərin
bir qismi xüsusi, səkkizinci yarımbölmədə verilmişdir. Burada
Qarabağ xanlığı ilə Rusiya imperiyası arasında bağlanmış
1805-ci il 14 may Kürəkçay müqaviləsi, Rusiya ilə İran arasında
bağlanmış 1813-cü il Gülüstan və 1828-ci il Türkmənçay müqavilələri,
Erməni "Daşnaksutyun" partiyasının antiazərbaycan
fəaliyyətinə dair sənədlər, AXC (1918-1920) və Azərbaycan
SSRİ-nin ilk dövründə Qarabağa dair sənəd və materiallar
verilmişdir. 1948-53-cü illlərdə Ermənistan SSRİ-dən azərbaycanlıların
deportasiyası haqqında sənəd və materiallar da burada xüsusi
yer tutur. Tarixi sənədlər beynəlxalq təşkilatların BMT,
ATƏT və AŞPA-nın qəbul etdiyi qərar və sənədlərlə yekunlaşdırılır.
|