AĞDABAN
HAQQINDA
AĞDABAN
DAĞI, AĞDABAN ÇAYI
Kəlbəcərdə Murovdağ silsiləsində yerləşən
dağ. Bu oronim ağ və daban sözlərindən ibarətdir. V.A.Nikovun
fikrinə görə, daban türk və monqol mənşəli söz olub “aşırım”
mənasını ifadə edir. Türk xalqlarının oronomiyasında daban
sözü mühüm yer tutur. Daban termininin “təpə”,“dağ yüksəkliyi”
və başqa məna çalarları da vardır. Ağdaban sözündəki ağ
komponenti rəng mənasını ifadə edir.Doğrudan da,dağın süxurlarının
rəngi ağımtıl-bozumtul çalara malikdir. Daban komponentinin
türk dillərində “dava”, “daba”, “dabaqan”, “davan”, “daban”
və s. variantları da geniş yayılmışdır. Daban sözü ilə bağlı
toponimlərin arealı genişdir. Ağdaban dağının yamaclarının
süxurlarının rəngi ağımtıl olduğuna görə dağ Ağdaban adını
almışdır.
Kəlbəcər rayonundakı Ağdaban (Ağdavan) çayı da Ağdaban dağı
ilə eyni mənşəlidir. Ağ-“yüngül”,“yaxşı” mənasını daşıyır.
Ağdərə və Şərur rayonlarında da Ağdaban dağı vardır.
AĞDABAN KƏNDİ
Ağdaban kəndi Kəlbəcər rayonunda, Ağdaban
çayının sağ silsiləsində, Ağdaban dağının yamacında, Murovdağ
silsiləsinin cənub ətəyində,rayon mərkəzindən 56 km şimal-şərqdə
yerləşir.Kəndin 460 nəfər əhalisi vardı. Tütünçülük, heyvandarlıq
kənd əhalisinin əsas məşğuliyyəti sayılırdı. Kənddə orta
məktəb, klub, kitabxana, tibb məntəqəsi var idi.
Kəndin indiki ərazisində Dəmirçidam kəndinin binəsi olmuşdur.
1905-ci ildə həmin kənddən dəlikli, məmmədli, məhərrəmli,
feyzalılar adlı nəsillərə mənsub olan ailələr buraya daimi
məskən salmışdır. Kənd də Ağdaban dağının adı ilə əlaqədar
olaraq belə adlandırılmışdır. Daban türk dillərində “dağ
keçidi” ,“aşırım” mənası daşıyır. Toponim “ağ rəngli aşırım”,
“ağımtıl dağ keçidi” mənasındadır. Daban sözü geniş arealda
yayılmışdır. Azərbaycanda (Ağdərə,Şərur rayonları) Ağdaban
adlı dağlar da mövcuddur.
Yaşlı adamların dediyinə görə Ağdabanın adı təhrif olunub.
Kənd çox dumanlı olub. Özü də bəmbəyəz, ağappaq. “Ağ duman
“ sözü illər getdikcə təhrif olunaraq “ Ağdaban” şəkilində
qalıb. Kəndin adı repressiyaya uğrayıb. İndi bunun bir o
qədər vərqinə varılmasa da, hər halda, tarix saxtalıq sevmir.
Həmin bu Ağdaban kəndi Usaçıq kəndi ilə (Caparla) uzun illər
qonşu olub. 1905-ci il qırğınından bi-iki il qabaq ermənilər
məsələ qaldırıb ki, Ağdaban bizimdi.Ağdaban kənddə də Məhəmməd
adlı bir kişi olub, Allah rəhmət eləsin. Deyirlər ki, ,ox
qoçaq kişi imiş. Gedib Gəncə Quberniyasına, Qubernotorun
yanında erməniləri başa salıb ki, əgər desəniz ki, bu kənd
bizimdi, onda vay halınıza – qonşu davası çox uzun olur.
Həqiqəti nədirsə, onu deyirəm. Qubernator deyir ki, nə məsələdi
? Erməni qoçalarından biri deyib ki, “belə də, biz hələ
uşaq olanda bizə deyərdilər ki, Ağdabanda bizim torpaqlar,
qohumlar var. İndi istəyirik ki...”
Bizim ermənilərlə qonşuluğumuz belə başlayıb. Xəritədə Ağdaban
kəndi Dağlıq Qarabağın ərazisində yerləşdiyi göstərilirdi.
Amma hələ o, vaxt Sovet höküməti qurulanda bizim əhali,
hamılıqla səs qaldırıb ki, biz Dağılıq Qarabağa deyil, Kəlbəcərə
baxırıq. Əslində elə ərazi Kəlbəcərə məxsus idi.
|