KƏLBƏCƏR
- Qarabağın qala qapısı
Ümumi
məlumat:
Ümumi ərazi, [kv.km] 1936.00
Əhalinin ümumi sayı 60535
Kəndlərin sayı 128
Qəsəbələrin sayı 1
İri və orta müəssisələrin sayı 140
Məktəbəqədər uşaq müəssisələrinin sayı 90
Ümumtəhsil məktəblərinin sayı 115
Texniki, orta ixtisas və peşə məktəblərinin sayı 1
Ali təhsil müəssisələrinin sayı 0
Xəstəxanalar və tibb müəssisələrinin sayı 107
Mədəniyyət ocaqlarının sayı 214
Şəhər və iri qəsəbələrin adları
1. Kəlbəcər şəhəri
2. İstisu qəsəbəsi
Sərhəd rayonların, ölkələrin
və ərazilərin adları
Laçın, Ağdərə, Goranboy, Xanlar, Daşkəsən rayonları və Ermənistan
Respublikası
Əhali
Əhalinin ümumi sayı 60535
Şəhər əhalisinin sayı, [%] 17.79
Kənd əhalisinin sayı, [%] 82.21
Əhalinin orta sıxlığı 31.2681
Əhalinin cins qrupları üzrə sayı: (kişilər), [%] 49.33
Əhalinin cins qrupları üzrə sayı: (qadınlar), [%] 50.67
Əhalinin yaş qrupları üzrə sayı: (uşaqlar), [%] 31.71
Əhalinin yaş qrupları üzrə sayı: (18 yaşa qədər), [%] 3.66
Əhalinin yaş qrupları üzrə sayı: (18-dən 55-60-a), [%] 53.96
Əhalinin yaş qrupları üzrə sayı: (təqaüdçülər), [%] 10.67
Ali təhsilli əhalinin sayı, [%] 4.78
Orta təhsilli əhalinin sayı, [%] 41.44
Məskunlaşmış qaçqınların sayı 0
Məskunlaşmış məcburi köçkünlərin sayı 60535
Ərazi
Ümumi ərazi, [kv.km] 1936.00
Məhsuldar torpaqların ümumi sahəsi, [kv.km] 397.00
Kənd təsərrüfatına yararsız torpaqların sahəsi, [kv.km]
0.00
Heyvandarlıq üçün otlaqların sahəsi, [kv.km] 343.00
Əkilmiş torpaqların ümumi sahəsi, [kv.km] 0.00
Meyvə bağlarının ümumi sahəsi, [kv.km] 0.00
Şoran torpaqların ümumi sahəsi, [kv.km] 0.00
Tarixi haqqında qısa məlumat
Azərbaycan Respublikasının cənub-qərb bölgəsinin zirvəsi
hesab olunan Kəlbəcər rayonu dəniz səviyyəsindən 1500-3800
m yüksəklikdə Tərtər çayı vadisində Kiçik Qafqazda yerləşir.
Kəlbəcər antik dövrün abidəsi olmaqla, çox zəngin flora
və faunası olan bir təbiət muzeyidir. Rayonun "Qaragöl",
"Zalxa" gölləri sahillərində, "Ayıçınqıl"
və "Pəriçınqıl" dağlarında qayalara həkk edilmiş
qayaüstü təsvirləri respublikanın bir çox tədqiqatçı alimləri
ilə yanaşı mərhum akademik Mirəli Qaşqay tərəfindən öyrənilmişdir.
Məlum olmuşdur ki, dəniz səviyyəsindən 3000 m yüksəklikdə
yerləşən bazalt daşlarının üzərinə həkk olunmuş yazılar
və rəsmlər ölçü, kompozisiya və çəkilmə texnikasına görə
biri-birindən kəskin fərqlənir. Bu abidələrin əksəriyyəti
tunc dövrünün əvvəlləinə (e.ə. III minillik) aiddir. Tunc
dövrünün sonlarında daha mürəkkəb kompozisiyalı lövhələr
yaradılmışdır ki, bu da mədəniyyətin bu yerlərdə başlanması
demək idi.
1976-cı ildə Kəlbəcərin qayaüstü təsvirlərin yerləşdiyi
ərazidə qədim yaşayış mərkəzi aşkar edilmişdir. Həmin yerdə
divarın qalınlığı 2 metrə çatan tikinti və həmin ərazidə
tapılan gil qab bir daha təsdiq edir ki, e.ə. III minillikdə
Kəlbəcər ilk insanların yaşayış məskəni olmuşdur.
Kəlbəcərin səthi dağlıqdır. Dəlidağ, Keyti, Murovdağ, Kəpəz,
Sərgi Göyçəgölü, Göyçənin Mıxtökən, Qarabağ yaylasının bir
hissəsi Kəlbəcərin təbii sərhədlərini təşkil edir. Ən yüksək
dağ zirvəsi olan "Camışdağ"ın (Murovdağın başıdır)
hündürlüyü 3724 m-dir.
Kəlbəcər inzibati rayon kimi 1930-cu il avqustun 8-də təşikl
edilmişdir. Ərazisi 1936 kvadrat kilometrdir. Qərbi Azərbaycan
ərazisində Göyçə ilə həmsərhəddir. Əhalisi 61 min nəfərdir.
Rayonda 1 şəhər (Kəlbəcər), 1 şəhər tipli qəsəbə (İstisu)
və 128 kənd var.
İri dövlət və şəxsi müəssisələr haqda məlumat
Kəlbəcər işğal olunana qədər rayonda sənaye müəssisələri
- İstisu mineral sudoldurma zavodu, Şorbulaq Civə zavodu
fəaliyyət göstərmişdir. 1980-ci ildən sonra rayon əsl tikinti
meydançasına çevrilmişdir. Tikinti işləri aparmaq üçün yeni
tikinti idarələri (50,51, 52, 53,54 saylı), "Aqrotikinti"
birliyi, Kənd tikinti tresti, yol tresti, 27,61,93,51 saylı
yol idarələri fəaliyyət göstərirdi. Ona görə də rayonun
Başlıbel, Zülfuqarlı, Qılınclı, Zar, Şurtan, Seyidlər, Yanşaq,
Şorbulaq kəndlərində, İstisu qəsəbəsində və Kəlbəcər şəhərində
hər birinin 320, 460, 1186 şagird yeri olan məktəb binaları
və mədəniyyət evləri tikilib istifadəyə verilmişdi.
Əsas təsərrüfat fəaliyyəti haqda məlumat
Kəlbəcər rayonunun iqtisadiyyatının əsasını kənd təsərrüfatı
(maldarlıq, tütünçülük və arıçılıq) təşkil edirdi. Rayonda
31 kolxoz, 2 sovxoz fəaliyyət göstəmiş, hər il min tonlarla
müxtəlif kənd təsərrüfatı məhsulları (ət, süd, yun, tütün,
bal) istehsal olunurdu.
Respublikanın 21 rayonunun 3 mln. baş qoyun-quzusu və 100
min baş mal-qarası yay aylarında Kəlbəcər yaylaqlarında
bəslənirdi.
İri və xırda buynuzlu mal-qara haqda məlumat
Rayonda maldarlıq geniş inkişaf etmişdir. Rayon əhalisinin
şəxsi təsərrüfatlarında 11841 baş iri buynuzlu, 103481 baş
xırda buynuzlu heyvanlar vardır. Şəxsi təsərrüfatlarda1551
baş arı ailəsi vardır.
İstirahət və turizm zonaları, idman kompleksləri
haqda məlumat
Rayonun İstisu qəsəbəsində Ümumittifaq əhəmiyyətli
1 və 2 nömrəli İstisu sanatoriyaları fəaliyyət göstərirdi.
Hər il orada 50 min nəfər müalicə olunur və istirahət edirdi.
Kəlbəcər şəhərində müasir standartlara cavab verən 5000
yerlik stadion və Şahmat idman məktəbi fəaliyyət göstərirdi.
Avtomobil, dəmir yolları haqda məlumat
Kəlbəcər rayonunda rayonu respublikanın digər rayonları
ilə birləşdirən 60 km uzunluğunda respublika əhəmiyyətli
avtomobil yolu olmuşdur. Rayon ərazisində dəmir yolu olmamışdır.
Tarixi və memarlıq abidələri haqda məlumat
Kəlbəcər rayonunun Vəng kəndi ərazisində Alban məbədi, Çərəkdar
kəndində Alban kilsəsi (Həsən Camal kilsəsi), Qanlıkənd
ərazisində Lök qalası, Qaraçanlı kəndinə Uluxan qalası,
Tərtər çayının Bulanıq çayı ilə qovşağında yerləşən Alban
kilsəsi, Qalaboynu kəndində Qalaboynu qalası, Comərd kəndində
Comərd qalası, Camışlı kəndində Keşikçi qalası, Kəlbəcər
şəhərində məscid, Başlıbel kədində məscid, Otaqlı kəndində
məscid, Soyuqbulaq kəndində Tərtər çayı üzərindəki Tağlıdaş
körpüsü, Kəlbəcər Tarix-diyarşünaslıq muzeyi, Aşıq Şəmşir
adına mədəniyyət vei, Söyüdlü yaylağında Seyid Əsədullanın
ziyarətgahı olmuşdur. Həmin tarixi abidələr işğal zonasında
qalaraq, Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən dağıdılmışdır.
Ermənistanın işğalı nəticəsində dağıdılmış mədəni
abidələr haqda məlumat
Kəlbəcər rayonunun Vəng kəndi ərazisində Alban məbədi, Çərəkdar
kəndində Alban kilsəsi (Həsən Camal kilsəsi), Qanlıkənd
ərazisində Lök qalası, Qaraçanlı kəndinə Uluxan qalası,
Tərtər çayının Bulanıq çayı ilə qovşağında yerləşən Alban
kilsəsi, Qalaboynu kəndində Qalaboynu qalası, Comərd kəndində
Comərd qalası, Camışlı kəndində Keşikçi qalası, Kəlbəcər
şəhərində məscid, Başlıbel kədində məscid, Otaqlı kəndində
məscid, Soyuqbulaq kəndində Tərtər çayı üzərindəki Tağlıdaş
körpüsü, Kəlbəcər Tarix-diyarşünaslıq muzeyi, Aşıq Şəmşir
adına mədəniyyət vei, Söyüdlü yaylağında Seyid Əsədullanın
ziyarətgahı olmuşdur. Həmin tarixi abidələr işğal zonasında
qalaraq, Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən dağıdılmışdır.
Görkəmli şəxslər haqda məlumat Kəlbəcər rayonu
üzrə 73 nəfər elmlər doktoru və professor vardır.
Onlardan:
Əmiraslanov Yusif Əbülfət oğlu - Moskva A.V.Vişnevski adına
Cərrahiyyə İnstitutunun professoru, tibb elmlər doktoru.
Həsənov Eldar Hümbət oğlu - hüquq elmləri doktoru, general-leytenant,
Azərbaycanın Rumıniya Respublikasındakı fövqəladə və səlahiyyətli
səfiri.
Hacıyev Çingiz Məhəmməd oğlu - İstanbul Texniki Universitetinin
professoru, texnika elmləri doktoru.
Qasımov Cəlal Cəlil oğlu - Slovakiya Respublikası Bratislava
Texniki Universitetinin professoru, texnika elmləri doktoru.
Abbasov Fəxrəddin Nəcəf oğlu - Sankt-Peterburq Universitetinin
dosenti, elmlər namizədi, polkovnik.
Ramazanov Eldar Babaxan oğlu - Tunis Ali Milli Mühəndislik
Məktəbinin professoru, texnika elmləri doktoru.
Əbülhəsənov Ramiz Əli oğlu - Moskva Ürək-damar Cərrahiyyə
Klinikasının cərrahı, tibb elmləri doktoru.
Həbibov Sabir Qaçay oğlu - Moskva 79-cu Klinik Xəstəxanada
Ensiklopedik cərrahiyyə şöbəsinin müdiri, tibb elmləri doktoru.
Nəsib Nəbioğlu - Rusiya Federasiyası Yazıçılar Birliyinin
üzvü, Rusiya Turizm Şurasının məsul katibi.
Əliyev Şikar Abbas oğlu - kənd təsərrüfatı elmləri doktoru.
Əsgərov Şahlar Qaçay oğlu - BDU-nin professoru, fizika-riyaziyyat
elmləri doktoru.
Quliyev Sabir Əli oğlu - texnika elmləri doktoru.
Mirzəyev Əli Sarı oğlu - filologiya elmləri doktoru.
Əhmədov Yusif Kərəm oğlu - professor.
Bunlardan başqa onlarla elmlər namizədi respublikanın müxtəlif
tədris müəssisələrində fəaliyyət göstərir.
|